८५ रसविकल्पः &. ४६-४८

एवमेष आचारसिद्धो हथोज्ज्वलेषात्मकत्वाच्छज्गारो रसः। स च स्तरपुंसदेतुक
उत्तमयुवप्रकृतिः ।
तस्य टे अधिष्ठाने सम्भोगो विप्रलम्भश्च । तत्र सम्भोगस्तावद्‌ तुमाल्या-
वुरेपनालङ्करेष्टजनविषयवरभवनोपभोगोपवनगमनानुभवनश्रवणदरनक्रीडाटीखादिभि -
विभावेरुत्पद्यते । तस्य नयनचातुर्यभरविक्षेपकटाक्षसश्वारल्लितमधुराङ्गदारवाक्यादि-
भिरनुभावैरभिनयः प्रयोक्तव्यः । व्यभिचारिणस्त्रास्षाटस्यौस्यजुगुप्सावर्जाः । विप्र-
लम्भकृतस्तु निर्वेदग्ठानिशङ्कासूयाश्रमचिन्तौत्सुक्यनिदरासुप्तस्वप्रविबोधन्याध्युन्मादा-
पस्मारजाढ्यमोहमरणादिभिरनुभावेरभिनेतव्यः । = अतव्राह-- यद्ययं रतिप्रभवः
्ङ्गारः कथमस्य करुणाश्रयिणो भावा भवन्ति १ ` अत्रोच्यते - पूवमेवाभिहितं
सम्भोगविप्रसम्भक्रतः श्रृङ्गार इति । श वेशिकशास्तरे्च दशावस्थोऽभिहितः। ताश्च
सामान्याभिनये वक्ष्यामः|
करुणस्तु श्रापड्ेशविनिपतनेष्टजनविप्रयोगविभवनाश्चवधवन्धनसमुत्थो निर-
पेश्चभाव ओत्सुक्यचिन्तासयुत्थः सपेक्षभावो विप्रम्भछृतः । एवमन्यः करुणः
अन्यश्च विप्रलम्भः। एवमेष सर्वभावसंयुक्तः श्ङ्गारो भवति । अपि च--
सुखप्रायेष्टसस्पन्न ऋतुमाल्यादिसेवकः ।
पुरुषाप्रमदायुक्तः श्वङ्गार इति संज्ञितः ।४६।
अपि चात्र सूत्रानुबद्धे आयं भवतः--
ऋतुमाट्यालङ्कारः प्रियज्ञनगान्धर्वकाग्यसेवाभिः।
उपवनगमनविहारेः शरङ्धाररसः समुद्भवति ॥४७।
नयनवदनप्रसादैः स्मितमधुर वचोधृतिप्रमोदेशच ।
मधुरेश्वाङ्गविकारेस्तस्याभिनयः प्रयोक्तव्यः ॥४८॥

अथ हास्यो नाम हासस्थायिभावात्मकः । स च विकृतवेषालद्कारधाष्ठ्यलोल्य-
कुहकासत्प्रखापव्यङ्गदरनदोपोदाहरणादिितविभावेत्पद्यते। °तस्यौष्ठदंशाननासाकपोल-
स्पन्दनर्टि्याकोराक्कुश्वनस्वेदास्यरागपादर्वग्रहणादिभिरतुभावेरमिनयः प्रयोक्तव्यः ।

30. त्रशिकशास्तकारेः ५ 8.0. विनिपतितेरा. 46 (®.52 ; 6.46). 47-48 (४.
54-55 810 7/0 56-57 ; 0.47-48 910 705९) 1 €. कलह 07: कुक. 2 (~,
तस्यौष्टदं शएननाषा 48 (2. 58 ; 0.49) 50 (?.